Σπύρος Παπαλουκάς
Νίκος Καρούζος


Χαρίζουμε σήμερα όλη μας την υπόσταση στις πολυποίκιλες ευκολίες της Τεχνικής, αιχμάλωτοι μιας ασυλλόγιστης τρεχάλας προς ολοένα «περισσότερην ύλη», κατακομματιάζοντας τον οποιοδήποτε δικό μας χρόνο σε θλιβερά κουρέλια μιας ασθμαίνουσας πραγματικότητας. Τούτο σημαίνει πως ακόμη και τον υπεραναπτυγμένο τεχνικό μας πολιτισμό, που κατευθύνει σήμερα την όλη παρουσία μας μέσα στον κόσμο, τον αντικρύζουμε μονάχα σαν έναν ευεργετικό δυνάστη, και μ’ αυτήν τη διαπίστωση ξεμπερδεύουμε, δίχως κανέναν δημιουργικό διάλογο μαζί του της εσωτερικότητας, ώστε και να τον περιορίζουμε στα πρεπούμενα σωστικά όρια. Υπάρχουν τόσα και τόσα τεχνικά επιτεύγματα, μα είναι κάτι σπανιώτατο, περ’ απ’ την απερίσκεπτη χρήση, να βιώσει κανείς και την ποίηση όλων αυτών των πνευματικών κατορθωμάτων. Επειδή κάτι τέτοιο κάποτε στον ξέφρενο καλπασμό των αποκτήσεων απαιτεί κάποια στάση, κάποια στάθμευση, κάποιαν έκπληξη, όχι εκείνη την έκπληξη-άλλοθι του κενού ρητορισμού της υπάρξεως, αλλά την έκπληξη την πραγματική, που θέτει σε κίνηση την πνευματικότητα: την εσώτερην ελευθερία, την οργανική συνέχεια της αιωνιότητας μέσα στο Είναι. Σ’ αυτό το σημείο, μάλιστα, κρίνω σημαντικώτερο ν’ αφήσω να μιλήσει η συγκίνηση του καλλιτέχνη, που βέβαια, εσωτερικεύοντας ως έναν υψηλότερο βαθμό τα φαινόμενα, φτάνει στις άκρες της ευαισθησίας, μα που ωστόσο δεν είναι κανένας αποκλειστικός προνομιούχος του πνεύματος, αφυπνίζει και στους άλλους την ίδια κατάσταση, διαφορετικά θάτανε και περιττός ολωσδιόλου. Λίγες αράδες απ’ το σημειωματάριο του πονεμένου Παπαλουκά του μακαρίτη: «Σαν έμπαινα σε κανένα εργοστάσιο που το κινούσε ο ατμός, έμενα μ’ ανοιχτό στόμα μπρος στα σχήματα των εξαρτημάτων του, την τέλεια προσαρμογή τους σε μια ορισμένη εργασία, κι όλα μαζί να δημιουργούν μια ζωή. Τι θαύμα! Ο άνθρωπος να βάζει ζωή στα πιο νεκρά πράγματα, στα σίδερα και στα μαντέμια με τα διάφορα σχήματά τους, τις τρυπητές σωλήνες για να διέρχεται ο ατμός. Μπορούσα να κάθομαι ώρες χωρίς να τρώγω και να κοιμούμαι, για να παρακολουθώ με το νού μου τις κινήσεις του ατμού που δεν τον έβλεπα, προσέχοντας να μη μου διαφύγει το παραμικρό. Σαν πήγαινα σπίτι, κλεινόμουν και συνέχιζα με τη σκέψη μου, μήνες, το όραμα και προσπαθώντας να δώσω μια εξήγηση σχεδίαζα τα καθέκαστα νοερά. Έβαζα τον ατμό να διέρχεται και να πηγαίνω και ‘γω μαζί του. Τι θαύμα! Μπορούσα να μένω νηστικός, ώρες, μέρες, βδομάδες για να μη διακόψω τη συνέχεια … » (Στρατή Δούκα: Ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς.) Ο καλλιτέχνης αναφέρεται εδώ στις εκπλήξεις του της παιδικής ηλικίας. Και η έκπληξη, βέβαια, που προκαλεί την πνευματικότητα είν’ η φυσική εξέλιξη των αγνών αυτών παιδικών καταστάσεων. Και γι’ αυτή την έκπληξη, που μεταμορφώνει, μπορούμε να κάνουμε μιαν εγκάρδια έκκληση σε κάθε άνθρωπο.

— Νίκος Καρούζος, 1975. Περί ζωγράφων, Titanium και Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου, 1988.