Franka Hörnschemeyer, Flüssigsauerstoffanlage 1, 2001, C-print, 90 × 60 cm

«Η Φύση δεν γνωρίζει την εξαφάνιση· το μόνο που γνωρίζει είναι η μεταμόρφωση. Ό,τι μου έχει διδάξει και εξακολουθεί να μου διδάσκει η επιστήμη χαλυβδώνει την πίστη μου στη συνέχεια της πνευματικής μας ύπαρξης μετά το θάνατο.»
— Wernher von Braun


Το Peenemünde βρίσκεται στο βόρειο άκρο της χερσονήσου του Usedom, στις γερμανικές ακτές της Βαλτικής. Το 1937, υπό την τεχνική διοίκηση του Wernher von Braun, ιδρύθηκε το ομώνυμο κέντρο στρατιωτικών ερευνών Heeresversuchsstelle Peenemünde, το οποίο λειτούργησε μέχρι και το 1945. Εκεί αναπτύχθηκαν, μεταξύ άλλων, τα κύρια πυραυλικά συστήματα των Ναζί, με πιο γνωστό το διαβόητο V2, αλλά και διάφορα πρωτοποριακά για την εποχή τους συστήματα, όπως το πρώτο κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, ενώ για την κάλυψη των αναγκών σε εργατικό δυναμικό δημιουργήθηκε κι ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στο νησί (Karlshagen). Το ναζιστικό καθεστώς στήριξε σε μεγάλο βαθμό τις μεταφυσικές του ιδεοληψίες στον επιστημονικό «ορθολογισμό» και υπό αυτό το πρίσμα το Peenemünde αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ναού-θυσιαστηρίου δοσμένου στην λατρεία της επιστήμης, σαν μια λογικοφανή διασκευή του Νησιού του Δόκτορος Μορό.

Η Franka Hörnschemeyer (γ.1958) εργάζεται συνήθως ως ψυχρή ανατόμος πάνω στα όρια και την αντίληψη του χώρου χρησιμοποιώντας υλικά οικοδομικών κατασκευών ως κύριο μέσο. Στη σειρά φωτογραφιών με τίτλο Peenemünde, που εκθέτει στο Εβραϊκό Μουσείο, επιχειρεί μια διαφορετική προσέγγιση του χώρου αντιμετωπίζοντας την ήδη υπάρχουσα συναισθηματική βαρύτητα των ερειπίων ως φορέα των ορίων του καταγεγραμμένου χώρου. Στο φωτογραφικό της installation, μαζί με τις έγχρωμες φωτογραφίες των κατεστραμμένων εγκαταστάσεων του HVP — που αποτυπώνει με το φακό της από το 2001 — η Hörnschemeyer παρουσιάζει αρχειακές εικόνες και αρχιτεκτονικά σχέδια των εγκαταστάσεων από την εποχή της ακμής του, λειτουργώντας ως ερευνητής που προσπαθεί να προσδιορίσει το μυστήριο του χώρου που την περιβάλλει. Περιπλανιέται μυρίζοντας το παρελθόν στους χώρους που καταγράφει, σαν να προσπαθεί να συλλάβει φαντάσματα και να αποκωδικοποιήσει το Ουράνιο τόξο της βαρύτητας του Pynchon.

Αυτό όμως που μένει ως προβληματισμός από την ψευδοαρχαιολογία της Hörnschemeyer είναι το γεγονός ότι το δέος που προκαλεί το αντικείμενο που ερευνά παραμένει σημαντικότερο από το έργο της. Η προσπάθειά της μοιάζει να παγιδεύεται στο φαύλο κύκλο του θεωρήματος του Hugo Boss, ο οποίος, ύστερα από παραγγελία του Heinrich Himmler, σχεδίασε τις στολές των SS. Έχοντας πια σήμερα στο μυαλό όλα όσα έχουν προηγηθεί, τίθεται το ερώτημα: το δέος που προκαλεί μέχρι σήμερα η θέαση των στολών των SS οφείλεται στη γνώση των πράξεών τους ή στο σχεδιαστικό ταλέντο του Boss; Η παρατήρηση της Hörnschemeyer, όπως κάθε παρατήρηση οποιουδήποτε φαινομένου, γίνεται μέρος του αντικειμένου που παρατηρείται και η σχέση μεταξύ της καταγραφής και της αντίληψης αφορά πάντα μια δύσκολη ισορροπία, όποιες και αν είναι οι προθέσεις των εμπλεκομένων. Εν ολίγοις, η διαρκής καταγραφή της Hörnschemeyer προσπαθεί να «αποδομήσει» τη μύτη της βελόνας του εικοστού αιώνα και δε νομίζω ότι η συλλογή φωτογραφιών αρκεί πάντα για να γίνει αυτό δυνατό.

Τον Μάιο του 1945 ο Wernher von Braun μαζί με τον αδελφό του Magnus κατάφεραν να παραδοθούν στους Αμερικανούς που προέλαυναν στα ερείπια του Τρίτου Ράιχ και μεταφέρθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο von Braun εργάστηκε, μαζί με αρκετούς ακόμα συναδέλφους του από το Peenemünde, στην υπηρεσία της NASA, μέχρι και το 1972. Ο von Braun έστειλε τον άνθρωπο στο φεγγάρι και ηρωποιήθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση. Το πιο ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο από την περίοδο της λειτουργίας του κέντρου ερευνών του στην Βαλτική παραμένει το γεγονός ότι η χρήση των V2 κατά εχθρικών στόχων κόστισε 7.000 ζωές, ενώ χρειάστηκε να πεθάνουν 20.000 άτομα στο κέντρο για την εξέλιξη και την κατασκευή τους.

Η γεύση που αφήνουν οι φωτογραφίες της Hörnschemeyer είναι αυτό που ο Paul Celan μπόρεσε να συμπυκνώσει σε έναν στίχο: «Der Tod ist ein Meister aus Deutschland» (Ο θάνατος είναι ένας άρχοντας από τη Γερμανία).